ਨਵੀਂ ਜਾਣਕਾਰੀ

pH ਸਕੇਲ ਕੀ ਹੈ?

1909 ਵਿੱਚ ਐਸ ਪੀ ਐਲ ਸੋਰੇਨਸਨ, ਇੱਕ ਡੈੱਨਮਾਰਕੀ ਬਾਇਓਕੈਮਿਸਟ ਨੇ ਇੱਕ ਪੈਮਾਨਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਿਸਨੂੰ pH ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇੱਕ ਜਲਮਈ ਘੋਲ ਦੀ H+ ਆਇਨ ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।  ਕਿਸੇ ਵੀ ਘੋਲ ਦਾ pH ਮੁੱਲ ਇੱਕ ਸੰਖਿਆ ਹੈ ਜੋ ਤੇਜਾਬੀਪਣ ਅਤੇ ਖਾਰਾਪਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਘੋਲ ਦਾ pH ਮੁੱਲ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਆਇਨ (H+) ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ ਦੇ ਉਲਟ ਦੇ ਲਘੂਗਣਕ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਪੀਐਚ ਘੋਲ ਨੂੰ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਆਇਨ ਦਾ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਲਘੂਗਣਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਆਓ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ pH(potential of Hydrogen) ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ' ਜੋ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਐਸਿਡਿਟੀ ਜਾਂ ਖਾਰੀਪਣ ਨੂੰ ਮਾਪਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੀਐਚ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਲਘੂਗਣਕ ਸਕੇਲ ਨਾਲ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

 ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਐਸਿਡ ਅਤੇ ਖਾਰ ਕੀ ਹੈ?

 ਐਸਿਡ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਪਦਾਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਆਇਨਾਂ ਦਾ ਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਹਾਈਡ੍ਰੋਕਸਾਈਡ ਆਇਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਆਇਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਘੋਲ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਹੋਵੇਗਾ।

 ਖਾਰ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਜੋ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਆਇਨਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਆਇਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਹਾਈਡ੍ਰੋਕਸਾਈਡ ਆਇਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਘੋਲ ਅਲਕਲੀਨ ਹੋਵੇਗਾ।

 ਕਿਸੇ ਵੀ ਘੋਲ ਦਾ pH ਮੁੱਲ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਆਇਨ (H+) ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ ਦੇ ਉਲਟ ਦੇ ਲਘੂਗਣਕ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਪੀਐਚ ਘੋਲ ਨੂੰ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਆਇਨ ਦਾ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਲਘੂਗਣਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

 pH = -ਲੌਗ [H+]
 = ਲੌਗ 1/ [H+]

 pH ਮੁੱਲ ਦੀ ਮੂਲ ਧਾਰਨਾ

 ਉਦਾਸੀਨ ਘੋਲ ਦਾ ਪੀਐਚ: ਸ਼ੁੱਧ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੀਐਚ 7 ਹੁੰੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਘੋਲ ਦਾ ਪੀਐਚ 7 ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਉਦਾਸੀਨ ਘੋਲ ਹੋਵੇਗਾ। ਅਜਿਹੇ ਘੋਲ ਦਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਲਿਟਮਸ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸੰਕੇਤਕ ਤੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗਾ।
 ਇੱਕ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਘੋਲ ਦਾ pH: ਸਾਰੇ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਘੋਲ ਦਾ pH 7 ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਘੋਲ ਦਾ pH 7 ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਸੁਭਾਅ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਹ ਨੀਲੇ ਲਿਟਮਸ ਨੂੰ ਲਾਲ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦੇਵੇਗਾ।

 ਇੱਕ ਖਾਰ ਦਾ pH: ਸਾਰੇ ਖਾਰੀ ਘੋਲ ਦਾ pH 7 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਘੋਲ ਦੇ 7 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੁੱਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੁਭਾਵਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਲਾਲ ਲਿਟਮਸ ਨੂੰ ਨੀਲੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਘੱਟ pH ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਐਸਿਡ ਘੋਲ ਉੱਚ ਪੀਐਚ ਮੁੱਲ ਵਾਲੇ ਦੂਜੇ ਘੋਲ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 2 ਦਾ ਪੀਐਚ ਵਾਲਾ ਘੋਲ 5 ਦੇ ਪੀਐਚ ਵਾਲੇ ਘੋਲ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

 ਇੱਕ ਅਲਕਲੀ ਘੋਲ ਜਿਸਦਾ ਉੱਚ pH ਮੁੱਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ pH 10 ਦੇ ਘੋਲ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

 ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਐਸਿਡ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਪੀਐਚ ਮੁੱਲ ਜ਼ੀਰੋ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਖਾਰੀ ਘੋਲ ਪੀਐਚ 14 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।

 
ਪੀਐਚ ਸਕੇਲ ਤੇ ਰੰਗ ਦਾ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਸੂਚਕ

ਇਹ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਸੰਕੇਤਾਂ (ਜਾਂ ਰੰਗਾਂ) ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੈ ਜੋ ਪੂਰੇ ਪੀਐਚ ਸਕੇਲ ਦੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਪੀਐਚ ਮੁੱਲਾਂ ਤੇ ਵੱਖਰੇ ਰੰਗ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਵੱਖ - ਵੱਖ pH ਮੁੱਲਾਂ ਤੇ ਵਿਆਪਕ ਸੂਚਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਰੰਗ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਸਾਰਣੀ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ:
ਪੀਐਚ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ

 ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ: ਮਿੱਟੀ ਦਾ pH ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਤੇਜ਼ਾਬ ਹੈ ਜਾਂ ਖਾਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਖਾਦ ਦੀ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

 ਜੀਵ - ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ: ਪੀਐਚ ਨੂੰ ਜਾਣ ਕੇ ਅਸੀਂ ਜੈਵਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨੂੰ ਵਿਵਸਥਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫਰਮੈਂਟੇਸ਼ਨ, ਐਨਜ਼ਾਈਮ ਹਾਈਡ੍ਰੋਲਿਸਿਸ, ਨਸਬੰਦੀ ਆਦਿ।

 ਖੋਰ ਖੋਜ ਵਿੱਚ: ਸਮੁੰਦਰੀ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੀਐਚ ਨੂੰ ਮਾਪ ਕੇ, ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਪਣਡੁੱਬੀਆਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸਮਗਰੀ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

 ਬਫਰ ਘੋਲ:- ਇੱਕ ਬਫਰ ਸਲਿਊਸ਼ਨ ਜਾਂ ਬਫਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਘੋਲ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਪੀਐਚ ਉਦੋਂ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦਾ ਜਦੋਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਐਸਿਡ ਜਾਂ ਬੇਸ ਦੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਮਾਤਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਸਾਇਣਕ ਉਪਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਸਥਾਈ ਮੁੱਲ ਤੇ ਪੀਐਚ ਰੱਖਣ ਦੇ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜੀਵਨ ਰੂਪ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਛੋਟੀ ਪੀਐਚ ਸੀਮਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਨਿਰੰਤਰ ਪੀਐਚ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇੱਕ ਬਫਰ ਘੋਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ, ਬਾਈਕਾਰਬੋਨੇਟ ਬਫਰਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਖੂਨ ਦੇ ਪੀਐਚ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੋਡੀਅਮ ਐਸੀਟੇਟ ਅਤੇ ਐਸੀਟਿਕ ਐਸਿਡ ਦਾ ਘੋੋਲ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਫਰ ਘੋਲ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਉਹ ਘੋਲ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਫਰ ਘੋਲ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬਹੁਤ ਹੌਲੀ ਐਸਿਡ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।

Comments

ਮਸ਼ਹੂਰ ਲਿਖਤਾਂ

ਪੁਲਾੜ ਦੇ ਅਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੈਂਤ - ਬਲੈਕ ਹੋਲ

ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ

ਰਹੱਸਮਈ ਗੀਜ਼ਾ ਦੇ ਪਿਰਾਮਿਡ

ਆਓ ਜਾਣੀਏ ਪੱਛਮੀ ਸੰਗੀਤਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਹਿੱਪ-ਹੌਪ ਬਾਰੇ

ਪੂਰਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ vs ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ