ਪਲੂਟੋ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਕੱਢਿਆ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚੋ?

ਪਲੂਟੋ(Pluto) ਕੁਇਪਰ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੌਣਾ ਗ੍ਰਹਿ(dwarf planet) ਹੈ ਜੋ ਨੈਪਚੂਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਖਗੋਲੀ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਰਿੰਗ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਇਪਰ ਪੱਟੀ(kuiper belt) ਵਿੱਚ ਖੋਜੀ ਗਈ ਪਹਿਲੀ ਵਸਤੂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਉਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਵਸਤੂ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। 1840 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਉਰਬੇਨ ਲੇ ਵੇਰੀਅਰ ਨੇ ਯੂਰੇਨਸ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਗੜਬੜੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਣਪਛਾਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਨੈਪਚੂਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਨਿਊਟੋਨੀਅਨ ਮਕੈਨਿਕਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਨੈਪਚੂਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਨਿਰੀਖਣਾਂ ਨੇ ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਯੂਰੇਨਸ ਦੇ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਨੈਪਚੂਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਗ੍ਰਹਿ ਦੁਆਰਾ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। 1906 ਵਿੱਚ, ਪਰਸੀਵਲ ਲੋਵੇਲ(ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਬੋਸਟੋਨੀਅਨ, ਜਿਸਨੇ 1894 ਵਿੱਚ ਐਰੀਜ਼ੋਨਾ ਵਿੱਚ ਲੋਵੇਲ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ) ਨੇ ਇੱਕ ਸੰਭਾਵਿਤ ਨੌਵੇਂ ਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਨੇ "ਪਲੈਨੇਟ ਐਕਸ" ਕਿਹਾ। 1909 ਤੱਕ, ਲੋਵੇਲ ਅਤੇ ਵਿਲੀਅਮ ਐਚ. ਪਿਕਰਿੰਗ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਗ੍ਰਹਿ ਲਈ ਕਈ ਸੰਭਾਵਿਤ ਆਕਾਸ਼ੀ ਧੁਰੇ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਲੋਵੇਲ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਨੇ 1916 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਉਸਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਕੋਈ ਫਾਇਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਲੋਵੇਲ ਅਣਜਾਣ ਸੀ ਪਰ ਉਸਦੇ ਸਰਵੇਖਣਾਂ ਨੇ 19 ਮਾਰਚ ਅਤੇ 7 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1915 ਨੂੰ ਪਲੂਟੋ ਦੀਆਂ ਦੋ ਤਸਵੀਰਾਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕੀ ਸਨ? 20 ਅਗਸਤ, 1909 ਨੂੰ ਯਰਕੇਸ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਚੌਦਾਂ ਹੋਰ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਪ੍ਰੀਕਵਰੀ ਨਿਰੀਖਣ ਸਨ। ਕਲਾਈਡ ਟੋਮਬੌਗ(Clyde Tombaugh) ਦਾ ਕੰਮ ਰਾਤ ਦੇ ਅਸਮਾਨ ਨੂੰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇ ਜੋੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚਿੱਤਰਣਾ ਸੀ, ਫਿਰ ਹਰੇਕ ਜੋੜੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨਾ ਕਿ ਕੀ ਕੋਈ ਵਸਤੂ ਸਥਿਤੀ ਬਦਲ ਗਈ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਇੱਕ ਬਲਿੰਕ ਕੰਪੈਰੇਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਸਨੇ ਫੋਟੋਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤੀ ਜਾਂ ਦਿੱਖ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਵਾਲੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਸਤੂ ਦੀ ਗਤੀ ਦਾ ਭਰਮ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹਰੇਕ ਪਲੇਟ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ-ਪਿੱਛੇ ਸ਼ਿਫਟ ਕੀਤਾ। 18 ਫਰਵਰੀ, 1930 ਨੂੰ, ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਟੋਮਬੌਗ ਨੇ 23 ਅਤੇ 29 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਪਲੇਟਾਂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਸਤੂ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਜੋ ਪਲੂਟੋ ਸੀ। 21 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਲਈ ਗਈ ਇੱਕ ਘੱਟ-ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਤਸਵੀਰ ਨੇ ਇਸਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਦੁਆਰਾ ਹੋਰ ਪੁਸ਼ਟੀਕ ਤਸਵੀਰਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਖੋਜ ਦੀ ਖਬਰ 13 ਮਾਰਚ, 1930 ਨੂੰ ਹਾਰਵਰਡ ਕਾਲਜ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਸੀ। ਪਲੂਟੋ ਨੇ ਆਪਣੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੂਰਜ ਦਾ ਪੂਰਾ ਚੱਕਰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਖੋਜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਪਲੂਟੋਨੀਅਨ ਸਾਲ 247.68 ਸਾਲ ਲੰਬਾ ਹੈ।

ਪਲੂਟੋ ਨਾਮ ਯੂਨਾਨੀ/ਰੋਮਨ ਦੇਵਤਾ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ, ਵੇਨੇਸ਼ੀਆ ਬਰਨੀ( ਆਕਸਫੋਰਡ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗਿਆਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸਕੂਲੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ) ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਕਲਾਸੀਕਲ ਮਿਥਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ ਫਾਲਕੋਨਰ ਮਦਾਨ, ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਬੋਡਲੀਅਨ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾਬਕਾ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਅਨ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸਨੇ ਇਹ ਨਾਮ ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਹਰਬਰਟ ਹਾਲ ਟਰਨਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸਨੇ ਇਸਨੂੰ ਅੱਗੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ। ਲੋਵੇਲ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਦੇ ਹਰੇਕ ਮੈਂਬਰ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਸੰਭਾਵੀ ਨਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ-ਸੂਚੀ 'ਤੇ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ:- ਮਿਨਰਵਾ (ਜੋ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਨਾਮ ਸੀ), ਕਰੋਨਸ (ਜੋ ਕਿ ਗੈਰ-ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਥਾਮਸ ਜੇਫਰਸਨ ਜੈਕਸਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਾਖ ਗੁਆ ਚੁੱਕਾ ਸੀ) ਅਤੇ ਪਲੂਟੋ। ਪਰ ਪਲੂਟੋ ਨੂੰ ਸਰਬਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਵੋਟ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਨਾਮ 1 ਮਈ, 1930 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਘੋਸ਼ਣਾ 'ਤੇ, ਮਦਨ ਨੇ ਵੇਨੇਸ਼ੀਆ ਨੂੰ £5 (2021 ਵਿੱਚ US$394 ਦੇ ਬਰਾਬਰ) ਇਨਾਮ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤੇ। 1930 ਵਿੱਚ ਪਲੂਟੋ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਸਨੂੰ ਸੂਰਜ ਦਾ ਨੌਵਾਂ ਗ੍ਰਹਿ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ, ਕੁਇਪਰ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨ ਆਕਾਰ ਦੀਆਂ ਕਈ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਬੌਣੇ ਗ੍ਰਹਿ ਏਰਿਸ ਸਮੇਤ ਖਿੰਡੀ ਹੋਈ ਪੱਟੀ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ 2006 ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖਗੋਲ ਸੰਘ (IAU) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਬਹਿਸ ਅਗਸਤ 2006 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਈਏਯੂ ਮਤੇ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਆਈ, ਜਿਸ ਨੇ "ਗ੍ਰਹਿ" ਸ਼ਬਦ ਲਈ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰਤ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਸੰਕਲਪ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸੂਰਜੀ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਨਣ ਲਈ ਤਿੰਨ ਸ਼ਰਤਾਂ ਹਨ:

1) ਵਸਤੂ ਸੂਰਜ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

2) ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਆਪਣੀ ਗਰੈਵਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਗੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਸਦੀ ਆਪਣੀ ਗਰੈਵਿਟੀ ਨੂੰ ਇਸਨੂੰ ਹਾਈਡ੍ਰੋਸਟੈਟਿਕ ਸੰਤੁਲਨ ਦੁਆਰਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਖਿੱਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

3) ਵਸਤੂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਔਰਬਿਟ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ। 

ਉੱਪਰਲੀਆਂ ਦੋਵਾਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਲੂਟੋ ਤੀਜੀ ਸ਼ਰਤ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲੲੀ ਇਸਦਾ ਬੌਣੇ ਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਵਰਗੀਕਰਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਹੋਰ ਕੁਇਪਰ ਬੈਲਟ ਵਸਤੂਆਂ ਵਾਂਗ, ਪਲੂਟੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਰਫ਼ ਅਤੇ ਚੱਟਾਨ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਛੋਟਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸੂਰਜ ਤੋਂ 30 ਤੋਂ 49 ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਇਕਾਈਆਂ (4.5 ਤੋਂ 7.3 ਬਿਲੀਅਨ ਕਿਲੋਮੀਟਰ; 2.8 ਤੋਂ 4.6 ਬਿਲੀਅਨ ਮੀਲ) ਦੂਰ ਇੱਕ ਮੱਧਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿੰਗਾ ਟੇਢਾ ਅਤੇ ਝੁਕਾਅ ਵਾਲਾ ਚੱਕਰ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਪਲੂਟੋ ਕੲੀ ਵਾਰ ਨੈਪਚੂਨ ਨਾਲੋਂ ਸੂਰਜ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ, ਨੈਪਚੂਨ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਥਿਰ ਔਰਬਿਟਲ ਸ਼ਕਤੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਟਕਰਾਉਣ ਤੋਂ ਰੋਕਦੀ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਔਸਤ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਪਲੂਟੋ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਲਗਭਗ 4.5 ਤੋਂ 5.5 ਘੰਟੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਪਲੂਟੋ ਦੇ ਪੰਜ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਚੰਦ ਹਨ: ਚੈਰਨ (ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ, ਜਿਸਦਾ ਵਿਆਸ ਪਲੂਟੋ ਦੇ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ), ਸਟਾਇਕਸ, ਨਿਕਸ, ਕਰਬੇਰੋਸ ਅਤੇ ਹਾਈਡਰਾ। ਪਲੂਟੋ ਦੇ ਚੱਕਰ ਦੀ ਮਿਆਦ ਇਸ ਸਮੇਂ ਲਗਭਗ 248 ਸਾਲ ਹੈ। ਪਲੂਟੋ ਦੇ ਘੁੰਮਣ ਦੀ ਮਿਆਦ, ਇਸਦਾ ਦਿਨ, 6.387 ਧਰਤੀ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਯੂਰੇਨਸ ਵਾਂਗ, ਪਲੂਟੋ 120° ਦੇ ਧੁਰੀ ਝੁਕਾਅ ਦੇ ਨਾਲ, ਆਪਣੇ ਔਰਬਿਟਲ ਪਲੇਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ "ਪਾਸੇ" 'ਤੇ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਸਦਾ ਮੌਸਮੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਸੰਕ੍ਰਮਣ ਵਿੱਚ, ਇਸਦੀ ਸਤਹ ਦਾ ਇੱਕ ਚੌਥਾ ਹਿੱਸਾ ਲਗਾਤਾਰ ਦਿਨ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਕ ਚੌਥਾ ਹਿੱਸਾ ਲਗਾਤਾਰ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਰੀਜ਼ੋਨਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਜਾਰੀ ਇੱਕ ਪੇਪਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਬੌਣੇ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ ਹੋਏ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੇ ਪੁੰਜ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁੰਜ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੁੜ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸਦਾ 120° ਦਾ ਅਸਧਾਰਨ ਧੁਰੀ ਝੁਕਾਅ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਪਲੂਟੋ ਦੀ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਭੂਮੱਧ ਰੇਖਾ 'ਤੇ, ਤਾਪਮਾਨ −240 °C (−400.0 °F) ਤੱਕ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਜੰਮ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਲੂਟੋ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਮੈਦਾਨੀ ਖੇਤਰ ਮੀਥੇਨ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਮੋਨੋਆਕਸਾਈਡ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ 98 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਮੋਨੋਆਕਸਾਈਡ ਪਲੂਟੋ ਦੇ ਚੈਰੋਨ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਵਾਲੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਪਲੂਟੋ ਦਾ ਵਿਆਸ 2376.6 ± 3.2 km ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਪੁੰਜ (1.303 ± 0.003)×1022 kg ਹੈ। ਜੋ ਕਿ ਚੰਦਰਮਾ ਦਾ 17.7% ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦਾ 0.22% ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸਤਹ ਖੇਤਰਫਲ 1.664794×107 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਜਾਂ ਲਗਭਗ ਰੂਸ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸਤਹ ਦੀ ਗਰੈਵਿਟੀ 0.063 g (ਧਰਤੀ ਲਈ 1 g ਅਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਲਈ 0.17 g ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ) ਹੈ।

ਪਲੂਟੋ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਪਛਾਣ ਨੇ ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਉਲਝਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪਰਿਕਲਪਨਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਪਲੂਟੋ ਨੈਪਚੂਨ ਦਾ ਇੱਕ ਬਚਿਆ ਹੋਇਆ ਚੰਦਰਮਾ ਸੀ ਜੋ ਨੈਪਚੂਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਮੌਜੂਦਾ ਚੰਦ, ਟ੍ਰਾਈਟਨ ਦੁਆਰਾ ਚੱਕਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਅਧਿਐਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅਸੰਭਵ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਪਲੂਟੋ ਕਦੇ ਵੀ ਨੈਪਚੂਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪੰਧ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਹੋਰ ਕੁਇਪਰ-ਬੈਲਟ ਵਸਤੂਆਂ ਵਾਂਗ, ਪਲੂਟੋ ਧੂਮਕੇਤੂਆਂ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਸੂਰਜੀ ਹਵਾ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਪਲੂਟੋ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਉਡਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਪਲੂਟੋ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਵਾਂਗ ਸੂਰਜ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਧੂਮਕੇਤੂਆਂ ਵਾਂਗ ਪੂਛ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਨੂੰ ਇਸ ਦਲੀਲ ਨਾਲ ਵਿਵਾਦਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਹੋਣ ਲਈ ਪਲੂਟੋ ਦਾ ਬਚਣ ਦਾ ਵੇਗ(escape velocity) ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪਲੂਟੋ ਕਈ ਧੂਮਕੇਤੂਆਂ ਅਤੇ ਕੁਇਪਰ-ਬੈਲਟ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਬਣਿਆ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

 ਪਲੂਟੋ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਇਸ ਦੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਖੋਜ ਨੂੰ ਮੁਸ਼ਕਲ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। 14 ਜੁਲਾਈ, 2015 ਨੂੰ, ਨਾਸਾ ਦੇ ਨਿਊ ਹੋਰਾਈਜ਼ਨਜ਼ ਸਪੇਸ ਪ੍ਰੋਬ ਨੇ ਪਲੂਟੋ ਸਿਸਟਮ ਰਾਹੀਂ ਉਡਾਣ ਭਰੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲੀ। ਨਿਊ ਹੋਰਾਈਜ਼ਨਜ਼ ਨੇ ਸੂਰਜੀ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਪਾਰ ਕਰਕੇ 3462 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 14 ਜੁਲਾਈ, 2015 ਨੂੰ ਪਲੂਟੋ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਪਹੁੰਚ ਕੀਤੀ। ਪਲੂਟੋ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਿਰੀਖਣ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਪੰਜ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਅਤੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੇ। ਨਿਰੀਖਣ ਇੱਕ ਰਿਮੋਟ ਸੈਂਸਿੰਗ ਪੈਕੇਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਸਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਮੇਜਿੰਗ ਯੰਤਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਰੇਡੀਓ ਵਿਗਿਆਨ ਜਾਂਚ ਟੂਲ, ਨਾਲ ਹੀ ਸਪੈਕਟ੍ਰੋਸਕੋਪਿਕ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਯੋਗ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਨਿਊ ਹੋਰਾਈਜ਼ਨਜ਼ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਟੀਚੇ ਪਲੂਟੋ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਚੰਦਰਮਾ ਚੈਰੋਨ ਦੇ ਗਲੋਬਲ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਰੂਪ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣਾ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਤਹ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਬਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਪਲੂਟੋ ਦੇ ਨਿਰਪੱਖ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨਾ ਸੀ। 25 ਅਕਤੂਬਰ, 2016 ਨੂੰ, 05:48 pm ET 'ਤੇ, ਡੈਟਾ ਦਾ ਆਖਰੀ ਬਿਟ (ਕੁੱਲ 6.25 ਗੀਗਾਬਾਈਟ) ਨਿਊ ਹੋਰਾਈਜ਼ਨਸ ਤੋਂ ਪਲੂਟੋ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।