ਹਾਈਜੈਕਿੰਗ ਦੀ ਨਾਇਕਾ - ਨੀਰਜਾ ਭਨੋਟ

ਨੀਰਜਾ ਭਨੋਟ ਦਾ ਜਨਮ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਹਰੀਸ਼ ਭਨੋਟ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਮਾਂ ਰਮਾ ਭਨੋਟ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ, ਹਰੀਸ਼ ਭਨੋਟ ਨੇ 30 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਟਾਈਮਜ਼ ਨਾਲ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਸੈਕਰਡ ਹਾਰਟ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਪਰਿਵਾਰ ਬੰਬਈ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਉਸਨੇ ਬਾਂਬੇ ਸਕਾਟਿਸ਼ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸੇਂਟ ਜ਼ੇਵੀਅਰ ਕਾਲਜ, ਬੰਬਈ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇੱਕ ਮਾਡਲਿੰਗ ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ ਲਈ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਉਸਦੇ ਮਾਡਲਿੰਗ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਭਨੋਟ ਕਰਾਚੀ ਅਤੇ ਫਰੈਂਕਫਰਟ ਰਾਹੀਂ ਬੰਬਈ ਤੋਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਲਈ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਵਾਲੀ ਪੈਨ ਐਮ ਫਲਾਈਟ 73(Pan Am Flight 73) ਦੀ ਸੀਨੀਅਰ ਫਲਾਈਟ ਪਰਸਰ(ਕੈਬਿਨ ਮੈਨੇਜਰ/ਮੁੱਖ ਫਲਾਈਟ ਅਟੈਂਡੈਂਟ ਨੂੰ ਪਰਸਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਰਾਚੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ 'ਤੇ 5 ਸਤੰਬਰ 1986 ਨੂੰ ਚਾਰ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹਾਈਜੈਕ(ਅਗਵਾ) ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ 380 ਯਾਤਰੀ ਅਤੇ 13 ਚਾਲਕ ਦਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਵਾਰ ਸਨ। ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਾਈਪ੍ਰਸ ਵਿਚ ਫਿਲਸਤੀਨੀ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰਨ ਦੇ ਟੀਚੇ ਨਾਲ ਸਾਈਪ੍ਰਸ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਅੱਤਵਾਦੀ ਜਹਾਜ਼ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹੇ ਤਾਂ ਭਨੋਟ ਨੇ ਕਾਕਪਿਟ ਦੇ ਚਾਲਕ ਦਲ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਜਹਾਜ਼ ਏਪ੍ਰੋਨ(ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਕਹੀਏ ਤਾਂ ਉਹ ਖੇਤਰ ਜਿੱਥੇ ਜਹਾਜ਼ ਰੁਕਦਾ ਹੈ) 'ਤੇ ਸੀ, ਪਾਇਲਟ, ਕੋ-ਪਾਇਲਟ ਅਤੇ ਫਲਾਈਟ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਦਾ ਤਿੰਨ ਮੈਂਬਰੀ ਕਾਕਪਿਟ ਚਾਲਕ ਦਲ ਓਵਰਹੈੱਡ ਹੈਚ(ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਵਰਤਣ ਲਈ ਦਰਵਾਜ਼ਾ) ਰਾਹੀਂ ਜਹਾਜ਼ ਤੋਂ ਭੱਜ ਗਏ। ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਕੈਬਿਨ ਕਰੂ ਮੈਂਬਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਭਨੋਟ ਨੇ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੰਭਾਲੀ। ਹਾਈਜੈਕਰ ਅਬੂ ਨਿਦਾਲ ਸੰਗਠਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ(ਲੀਬੀਆ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਤ ਇੱਕ ਫਲਸਤੀਨੀ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਹੈ) ਉਹ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਸੰਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਹਾਈਜੈਕਿੰਗ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ-ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਗਰਿਕ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ, ਉਸਨੂੰ ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ, ਉਸਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਜਹਾਜ਼ ਤੋਂ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਫਿਰ ਭਨੋਟ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੇ ਪਾਸਪੋਰਟ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਜਹਾਜ਼ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋਰ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰ ਸਕਣ। ਉਸਨੇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਚਾਰਜ ਅਧੀਨ ਹੋਰ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਬਾਕੀ ਬਚੇ 43 ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਦੇ ਪਾਸਪੋਰਟ ਛੁਪਾ ਦਿੱਤੇ, ਕੁਝ ਕੁ ਸੀਟਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਇੱਕ ਕੂੜੇ ਦੇ ਢੇਰ ਦੇ ਹੇਠਾਂ, ਤਾਂ ਜੋ ਹਾਈਜੈਕਰ ਅਮਰੀਕੀ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਅਮਰੀਕੀ ਯਾਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਨਾ ਕਰ ਸਕਣ। 17 ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਹਾਈਜੈਕਰਾਂ ਨੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਵਿਸਫੋਟਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਭਨੋਟ ਨੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਛਾਲ ਮਾਰਨ ਅਤੇ ਭੱਜਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਵਿਅਕਤੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਨੇ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਦੂਜੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਭੱਜਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇੱਕ ਬਚੇ ਹੋਏ ਯਾਤਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਉਹ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਨਿਕਾਸ ਲਈ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਹ ਉਦੋਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਅੱਤਵਾਦੀ ਕਮਾਂਡੋ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹੋਏ ਲਗਾਤਾਰ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਨੀਰਜਾ ਨੂੰ ਹੋਰਾਂ ਸਮੇਤ, ਤਿੰਨ ਲਾਵਾਰਸ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਲਾਂ ਤੋਂ ਫੜ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ।" ਕੁੱਲ 44 ਅਮਰੀਕੀ ਯਾਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਦੋ ਹਾਈਜੈਕਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ ਇੱਕ ਬੱਚਾ, ਜਿਸਦੀ ਉਮਰ ਸੱਤ ਸਾਲ ਸੀ, ਹੁਣ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਏਅਰਲਾਈਨ ਲਈ ਇੱਕ ਕਪਤਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਭਨੋਟ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਰ ਦਿਨ ਦਾ ਉਸ ਦਾ ਰਿਣੀ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ "ਹਾਈਜੈਕਿੰਗ ਦੀ ਨਾਇਕਾ" ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਕਾਰੀ ਬਹਾਦਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਸ਼ੋਕ ਚੱਕਰ ਅਵਾਰਡ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਬਣ ਗਈ ਸੀ। ਕਈ ਬੰਧਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਨੋਟ ਨੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਉਤਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਵਿਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਉਸਦੀ ਹਿੰਮਤ ਲਈ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਤਮਘਾ-ਏ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਮਹਾਨ ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਆਲਤਾ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਨੇ ਬਾਇਓਪਿਕ ਫ਼ਿਲਮ "ਨੀਰਜਾ" ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ 2016 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਰਾਮ ਮਾਧਵਨੀ ਸਟਾਰਿੰਗ ਸੋਨਮ ਕਪੂਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।