ਗਿਆਨ ਗੁਲਦਸਤਾ

ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਡੂੰਘਾ ਖੂਹ ਰੂਸ ਦੇ ਕੋਲਾ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ 'ਤੇ ਮਰਮਾਂਸਕ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ "ਕੋਲਾ ਖੂਹ(Kola well)" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ 1970 ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਡ੍ਰਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਕੋਲਾ ਖੂਹ 7 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (ਲਗਭਗ 23,000 ਫੁੱਟ) ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ। 1989 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਤੱਕ ਇਸਦਾ ਕੰਮ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ ਕਿਉਂਕਿ ਡ੍ਰਿਲ 12,262 ਮੀਟਰ(ਲਗਭਗ 40,230 ਫੁੱਟ) ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਵਿੱਚ ਚੱਟਾਨ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਸਾਲ, ਖੂਹ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ 1990 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ 13,500 ਮੀਟਰ (44,300 ਫੁੱਟ) ਅਤੇ 1993 ਤੱਕ 15,000 ਮੀਟਰ (49,000 ਫੁੱਟ) ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਸੀ। ਇਹ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਹੁੰਚੀ ਡੂੰਘਾਈ ਲਈ ਮੌਜੂਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੀ ਲਾਗਤ $100 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ(ਲਗਭਗ $2500 ਪ੍ਰਤੀ ਫੁੱਟ)।  ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਫੰਡਾਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਕੋਰ ਨਮੂਨਿਆਂ ਲਈ ਡੂੰਘਾਈ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਜਿਹੇ ਛੇਕ ਖੋਦਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਬਰ, ਪੈਸਾ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਕਿਸਮਤ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਛੇਕਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ; ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਇਸ ਖੂਹ ਦਾ ਤਲ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਲਗਭਗ 370°F (190°C) ਸੀ। ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਛੇ ਕਿਲੋਮੀਟਰ (3.7 ਮੀਲ) ਹੇਠਾਂ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਕੋਪਿਕ ਪਲੈਂਕਟਨ ਦੇ ਜੀਵਾਸ਼ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਹ...

ਹਰ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਆਪਣਾ ਆਪਣਾ ਸ਼ੌਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕੁਝ ਕੁ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਬਹੁਤਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੌਕ ਆਮ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਖੇਡ ਖੇਡਣੀ, ਸੰਗੀਤ ਸੁਣਨਾ ਆਦਿ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕੁਝ ਬੰਦਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ੌਕ ਅਪਣਾ ਕੇ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਅੱਜ ਇੱਕ ਔਰਤ ਬਰਥਾ ਸ਼ੈਫਰ ਕੋਏਮਪਲ(Bertha Schaefer Koempel) ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਸ਼ੌਕ ਰੱਖਦੀ ਸੀ। ਨਿਊ ਜਰਸੀ ਦੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਬਰਥਾ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਮਚੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਦਾ ਬੜਾ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। ਉਹ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿੱਧਰੇ ਘੁੰਮਣ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਉੱਥੋਂ ਯਾਦਗਾਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਤਰੀਕੇ ਦੇ ਚਮਚੇ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੀ।  ਬਰਥਾ ਦਾ ਜਨਮ 1882 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ, ਲੂਈ ਸ਼ੈਫਰ, ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਾਮਵਰ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ ਅਤੇ 1895 ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਤੋਂ ਪੈਟਰਸਨ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ। ਲੂਈ ਸ਼ੈਫਰ ਨੇ ਮੇਵੁੱਡ ਵਿੱਚ ਮੇਵੁੱਡ ਕੈਮੀਕਲ ਵਰਕਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਰਿਵਾਰ ਕਾਫ਼ੀ ਅਮੀਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਰਥਾ ਸ਼ੈਫਰ ਕੋਏਮਪਲ 13 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪੈਟਰਸਨ ਪਹੁੰਚੀ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਚਮਚੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਸ਼ੌਕ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਈ। ਦਰਅਸਲ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ 1890 ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਚਮਚਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਸ਼ੌਕ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਦੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਜੋਂ...

16ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਥਰਮਾਮੀਟਰ ਅੱਜ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਥਰਮਾਮੀਟਰਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਸਨ, ਸਿਵਾਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰੇ(mercury) ਦੀ ਬਜਾਏ ਬ੍ਰਾਂਡੀ(brandy) ਜਾਂ ਹੋਰ ਅਲਕੋਹਲਿਕ ਪਦਾਰਥ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਲਕੋਹਲ ਥਰਮਾਮੀਟਰ(alcohol thermometer) ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਥਰਮਾਮੀਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਲਕੋਹਲ ਪਾਰੇ ਲਈ ਇੱਕ ਮਿਆਰੀ ਬਦਲ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਬ੍ਰਾਂਡੀ ਵਿੱਚ 40% ਅਲਕੋਹਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਇਸ ਲੲੀ ਇਸਨੂੰ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਅਲਕੋਹਲ ਥਰਮਾਮੀਟਰ ਪਾਰਾ ਥਰਮਾਮੀਟਰਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਸੀਮਾ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਮਾਪ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਅਲਕੋਹਲ ਥਰਮਾਮੀਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਰੇ ਨਾਲੋਂ ਜੰਮਣ ਬਿੰਦੂ(freezing point) ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਮਾਪ ਸਕਦੇ ਹਨ ਹਾਲਾਂਕਿ ਬ੍ਰਾਂਡੀ ਇਸਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਮਗਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸ਼ੁੱਧ ਅਲਕੋਹਲ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚੇ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ ਜੰਮਦੀ ਹੈ।  ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਅਲਕੋਹਲ ਥਰਮਾਮੀਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਤਰਲ ਸ਼ੁੱਧ ਈਥਾਨੌਲ, ਟੋਲਿਊਨ, ਕੈਰੋਸੀਨ ਜਾਂ ਆਈਸੋਅਮਾਈਲ ਐਸੀਟੇਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਤੇ ਕੰਮਕਾਜੀ ਤਾਪਮਾਨ ਸੀਮਾ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਅਲਕੋਹਲ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਲ ਜਾਂ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੀ ਡਾਈ ਦੇ ਜੋੜ ਨਾਲ ਤਰਲ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਮਾਨ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦਾ ਅੱਧੇ...

ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪਾਨੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ-ਅਮਰੀਕੀ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਾਈਬਰ ਆਪਟਿਕਸ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 'ਫਾਈਬਰ ਆਪਟਿਕਸ ਦਾ ਪਿਤਾਮਾ' ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 31 ਅਕਤੂਬਰ 1926 ਵਿੱਚ ਮੋਗੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪਾਨੀ, ਕੋਲਾ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਮਾਂ, ਕੁੰਦਨ ਕੌਰ ਕਪਾਨੀ, ਇੱਕ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਸੀ। ਫੌਰਚਿਊਨ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ "ਅਨਸੰਗ ਹੀਰੋਜ਼" ਵਜੋਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ 22 ਨਵੰਬਰ, 1999 ਦੇ ਇਸ ਅੰਕ ਵਿਚ ਸਦੀ ਦਾ ਬਿਜ਼ਨੈੱਸਮੈਨ ਦੱਸਿਆ ਸੀ। ਮੋਗਾ ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ, ਕਪਾਨੀ ਨੇ ਆਗਰਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਲੰਡਨ ਦੇ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਆਪਟਿਕਸ ਵਿੱਚ ਤਕਨੀਕੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਲੰਡਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ 1955 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਚਲੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਬਣ ਕੇ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 2021 ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਆਰਡੀਨੈਂਸ ਫੈਕਟਰੀਜ਼ ਸਰਵਿਸ(IOFS) ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਆਪਟੀਕਲ ਫਾਈਬਰ ਇੱਕ ਲਚਕੀਲਾ, ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਫਾਈਬਰ ਹ...

ਨੀਰਜਾ ਭਨੋਟ ਦਾ ਜਨਮ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਹਰੀਸ਼ ਭਨੋਟ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਮਾਂ ਰਮਾ ਭਨੋਟ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ, ਹਰੀਸ਼ ਭਨੋਟ ਨੇ 30 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਟਾਈਮਜ਼ ਨਾਲ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਸੈਕਰਡ ਹਾਰਟ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਪਰਿਵਾਰ ਬੰਬਈ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਉਸਨੇ ਬਾਂਬੇ ਸਕਾਟਿਸ਼ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸੇਂਟ ਜ਼ੇਵੀਅਰ ਕਾਲਜ, ਬੰਬਈ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇੱਕ ਮਾਡਲਿੰਗ ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ ਲਈ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਉਸਦੇ ਮਾਡਲਿੰਗ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਭਨੋਟ ਕਰਾਚੀ ਅਤੇ ਫਰੈਂਕਫਰਟ ਰਾਹੀਂ ਬੰਬਈ ਤੋਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਲਈ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਵਾਲੀ ਪੈਨ ਐਮ ਫਲਾਈਟ 73(Pan Am Flight 73) ਦੀ ਸੀਨੀਅਰ ਫਲਾਈਟ ਪਰਸਰ(ਕੈਬਿਨ ਮੈਨੇਜਰ/ਮੁੱਖ ਫਲਾਈਟ ਅਟੈਂਡੈਂਟ ਨੂੰ ਪਰਸਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਰਾਚੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ 'ਤੇ 5 ਸਤੰਬਰ 1986 ਨੂੰ ਚਾਰ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹਾਈਜੈਕ(ਅਗਵਾ) ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ 380 ਯਾਤਰੀ ਅਤੇ 13 ਚਾਲਕ ਦਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਵਾਰ ਸਨ। ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਾਈਪ੍ਰਸ ਵਿਚ ਫਿਲਸਤੀਨੀ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕ...

ਸੇਵਾ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਿੰਦੜੀਏ ਬੜੀ ਔਖੀ, ਗੱਲਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਢੇਰ ਸੁਖੱਲੀਆਂ ਨੇ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਪੈਰ ਪਾਇਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੱਖ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਝੱਲੀਆਂ ਨੇ। ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ 15 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। ਫਿਰ ਉਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਲਈ ਲੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਨਵੰਬਰ 1915 ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ੍ਹ, ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਉਹ 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਦਾ ਜਨਮ 24 ਮਈ 1896 ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸਰਾਭਾ ਵਿਖੇ ਸਰਦਾਰ ਮੰਗਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਾਦਾ ਸਰਦਾਰ ਬਚਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮੋਢਿਆਂ 'ਤੇ ਆ ਗਈ। ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਨੇ ਮੁੱਢਲੀ ਵਿੱਦਿਆ ਸਰਾਭਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਅੱਠਵੀਂ ਤੱਕ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਾਲਵਾ ਖਾਲਸਾ ਸਕੂਲ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਮਗਰੋਂ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਚਾਚਾ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜੋ ਉੜੀਸਾ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਕਟਕ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਕੋਲ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਰੇਵਨਸ਼ਾਹ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਤੱਕ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤ...